833. wyobraźnia ontologiczna (to nie jest recenzja).

Książka Andrzeja Nowaka, Wyobraźnia ontologiczna. Filozoficzna (re)konstrukcja fronetycznych nauk społecznych dostarczyła mi bardzo specyficznych wrażeń czytelniczych i intelektualnych. Już dawno nie zdarzyło mi się z taką fascynacją czytać książki, która niczym mnie nie zaskoczyła. To nie jest krytyka. Książka Andrzeja (piszę po imieniu, ponieważ znam autora, co oczywiście wpłynęło również na to jak mi się książkę czytało) jest oczywiście poważną filozoficzną rozprawą. Jest w niej sporo odniesień, które były dla mnie nowe, mnóstwo artykułów i książek, które wpisałem na swoją (i tak już nierealistycznie długą) listę 'do przeczytania'. Równocześnie jednak, cała rama teoretyczna i większość głównych punktów odniesienia (Kongo, Rwanda, epidemia Cholery etc.) były mi wcześniej znane (znalezienie się w przypisie do pewnego stopnia poświadcza, że jesteśmy gdzieś w podobnych lekturach i w podobnym myśleniu - choć oczywiście nigdy bym nie próbował się z intelektualną erudycją autora równać) - również w interpretacjach Andrzeja. Oczywiście są momenty, w których moje 'czucie' rozjeżdża się z kierunkiem w którym autor podąża - przede wszystkim w dwu momentach. Po pierwsze gdy definiuje rolę akademika / inteligenta, wydaje mi się, że dokonuje (przynajmniej na początku rozdziału - potem to się trochę zmienia) zbytniego uproszczenia, porzucając do pewnego stopnia bardzo dynamiczny sposób myślenia, który przenika jego książkę (odwołanie do krążącej referencji wydaje się zdecydowaniem jednym z głównych sposobów w jaki Andrzej w tej książce myśli); po raz drugi gdy opisuje różnice pomiędzy grą w Go a szachami. Być może autor mnie w tym miejscu zgubił i nie byłem w stanie intelektualnie za nim nadążyć, być może mój fundamentalny konserwatywny sprzeciw wobec płaskiej ontologii (nie jestem w stanie całkowicie porzucić esencjalizmu, mimo tego, że rozumiem go chyba w ultra-konstruktywistyczny sposób) nie pozwolił mi za narracją autora podążyć, nie jestem w stanie zaakceptować tej fundamentalnej płynnością jaką proponuje - jeśli piony Go mogą być wszystkim, a ich egzystencja / znaczenie są definiowane przez to gdzie i kiedy się znajdują, to próba przyjęcia takiej perspektywy jako fundamentu ontologicznego wydaje mi się nierealistyczne i politycznie niebezpieczne. Nie jest tak, że byty są zawsze i wszędzie definiowane przez okoliczności. Istnieją granicę owej płynności (autor zresztą sam pod koniec - choć już w innym kontekście - owo deleuzjańską płynność odrzuca). To jednak dygresja - tak jak i sam rozdział określa autor. Co ciekawe polityczne wnioski, jakie z Wyobraźni Ontologicznej można wyciągać, raczej nie dają jej dużych szans by zawalczyć o tytuł najlepszej książki lewicowej 2016 roku...
W książce Andrzeja fascynujące jest gdy testuje (bardziej niż ilustruje) swoje bardziej abstrakcyjne myślenie opisując konkretne wydarzenia i relacje. Ba, intelektualna propozycja, jaką ta książka przedstawia to właśnie zakorzenienie w konkrecie - nierozerwalne związanie konkretu z myśleniem. Jak w pewnym momencie przypomina cytując Heideggera "myślenie jest pracą ręczną". To nie przypadek, że Building, Dwelling, Thinking jest obowiązkową lekturą chyba we wszystkich brytyjskich szkołach architektury - choć sam mam do Heideggera raczej niechętny stosunek, to ów związek działania / praktykowania z myśleniem jest absolutnie fundamentalny dla nauczania i praktykowania architektury.  Jak sam autor nas przekonuje, takie zanurzenie w konkret i rzeczywistość są fundamentalnie potrzebne. To proponowane zaangażowanie w świat poza uniwersytetem, pozwala potraktować książkę Andrzeja instrumentalnie (i chyba tego autor oczekuje), jako narzędzie / poradnik myślenia, każdego myślenia, w każdej dziedzinie wiedzy i profesjonalnej działalności.
Reasumując - Wyobraźnia Ontologiczna to jedna z najciekawszych i najważniejszych (dla mnie książek) tego roku. Zdecydowanie będę do niej wracał i zdecydowanie ją polecam.