contact me:
KRZYSZTOF NAWRATEK
  • Home
  • about
  • blog
  • TEXTS/RECORDINGS

782. notka trochę antypolska, a trochę patriotyczna

4/22/2015

0 Comments

 
Krótka notka na fb w której komentując atak policji na katowicki skłot użyłem słów 'Polacy nienawidzą' spotkała się z krytyką zarówno szczerych patriotycznych socjalistów jak i szczerych liberałów. No bo jak to 'Polacy'? Przecież to nieuprawniona generalizacja, która jest intelektualnie jałowa. Lepiej krytykować działania władz, niż wykazywać się intelektualnym lenistwem i pisać o Polakach.
Czytałem sobie ostatnio tekst młodego Althussera 'The International of Decent Feelings', napisany w 1946 roku gdy Althusser wciąż uważał się za katolika ale już zaczął sympatyzować z partią komunistyczną (do której wstąpił dwa lata później). Tekst jest dość ostrym atakiem na 'lewicowych humanistów' - jak Albert Camus czy Emmanuel Mounier. Althusser krytykuje ich egalitarny humanizm(?), w ktorym rozmywają się mordercy i mordowani, opresjonowani i oprawcy, wojownicy wolności i heroldzi zniewolenia. Tym, co pozwala 'humanistom' mówić o ludzkości jako całości, jest strach - strach przed wojną atomową, przed unicestwieniem. Althusser słusznie pokazuje, że strach dotyczy przyszłości, tego, co nie istnieje (lub istnieje tylko w głowach tych, którzy się boją) i z tego powodu bardzo trudno się z niego wyzwolić. W przeciwieństwie do opresji, która jest tu i teraz, którą można zdefiniować, a przez to się z nią mierzyć. Althusser krytykuje też europejską lewicę, która tak bardzo starała się być konsyliacyjna, że stała się wręcz prokapitalistyczna. Przypominam - tekst jest z 1946 roku, a nie z czasów triumfu 'trzeciej drogi'. Oczywiście z dzisiejszej perspektywy możemy się z tą krytyką zgodzić, możemy widzieć postawę powojennej europejskiej socjaldemokracji jako zapowiedź klęsk i zdrad po roku 1989, jest to jednak perspektywa ahistoryczna, a więc po prostu błędna. Jeśli widzimy postawę socjaldemokracji z lat czterdziestych jako zapowiedź tego co stało się później, to powinniśmy również zobaczyć drugą stronę - Althusser nie pisze o ZSRR, ale jednoznacznie sugeruje, że to właśnie tam 'na Wschodzie' istnieje prawdziwa lewica, lewica wykuwająca swą tożsamość w walce klas. No i co z tej lewicy dziś zostało? Jeden z najbardziej obrzydliwych i opresyjnych systemów oligarchicznego kapitalizmu.
Tekst Althussera jest interesujący, bo próbuje odrzucić wszystko, co później stało u podstaw 'humanistycznego marksizmu', sprowadzając politykę jedynie do kwestii klasowych. Gdy więc dziś moi drodzy koledzy reagują nerwowo na generalizujące 'Polacy' pisząc o 'myśleniu Marksem' i siłach klasowych wydaje mi się, że cofają się na pozycje, z których w latach czterdziestych lewicowi intelektualiści rozpoczynali flirt z komunizmem. Pisząc 'Polacy' nie piszę przecież o jakiejś 'istocię bycia Polakiem' czy o 'charakterze narodowym' lecz o tym wyobrażonym bycie, do którego się wszyscy w taki lub inny sposób odwołujemy tu i teraz.
Gdy Jan Sowa opublikował 'Fantomowe Ciało Króla', napisałem, że to jest 'prawicowa książka', widząc inspiracje nie tylko u Róży Luxemburg ale też wśród myślicieli wczesnej endecji. Tym, co w endecji było interesujące (i co robił również na przykład Brzozowski a później Gombrowicz) była refleksja nad polskością. Jaka to była refleksja to kwestia na osobną dyskusję, lecz próba zrozumienia kim byli Polacy u zarania XX wieku jest warta uwagi. Takiej dyskusji - moim zdaniem - wciąż brakuje dziś. Oczywiście ona się pojawia - czy to właśnie u Sowy, czy u Ledera, pojawia się też na prawicy, w okolicach Klubu Jagiellońskiego. Wciąż jednak jest tej dyskusji zbyt mało i jest ona pozbawiona - moim zdaniem, powtórzę - chęci zmierzena się z ową polskością początku XXI wieku. Tym co mnie zawsze łączyło z Jadwigą Staniszkis było przekonanie o potrzebie 'wymyślania się na nowo' przez społeczeństwo, które chce poważnie mierzyć się z własnymi problemami.
Pisząc 'Polacy nienawidzą' chciałem rozpocząć dyskusję o tym kim jesteśmy dziś, tu i teraz jako zbiorowość. Do takiej dyskusji nie wystarczy aparat narzędziowi klasycznego marksizmu, potrzeba tu znacznie subtelniejszych metod psychologii społecznej, zanurzonej w socjologii i analizach historycznych. Taka dyskusja jednak nie na wiele się przyda, jeśli nie będziemy stawiali sobie celu by 'wymyślić Polską na nowo'. To stara się robić w swojej najnowszej książce Sowa i chwała mu za to (choć mam do jego ksiażki trochę wątpliwości i uwag) i to wydaje mi się dziś zadaniem dla lewicowych intelektualistów. Nie czas na usprawiedliwianie Polaków mechanizmami globalnej gospodarki, której są / jesteśmy ofiarami - jest jakiś dziwny strach wśród młodej (patriotycznej) polskiej lewicy by pisac krytycznie o Polakach, strach biorący się chyba z próby odcięcia się od narracji, którą przez lata raczyła nas Gazeta Wyborcza. Również zazdrość wobec populistycznej prawicy, która schebiając najprostszym, najbardziej prymitywnym odruchom zbudowała sobie poparcie. Polityki w długim horyzoncie, takiej polityki, k†óra rzeczywiście coś znaczy, nie buduje się na pochlebstwach i strachu. Współczesna lewicowa polityka musi być zbudowana na - czasem brutalnie szczerej - diagnozie tego kim dziś są i jak działają 'Polacy'. Nienawiść, agresja i zawiść są w mojej ojczyźnie obecne i łatwo ich doświadczyć w codziennym życiu. Dlaczego tak jest i jak to zmienić - oto pytania, które należałoby zadać po lapidarnym 'Polacy nienawidzą'. Nawet jeśli naraża to na oskarżenie o paternalizm.
0 Comments

Your comment will be posted after it is approved.


Leave a Reply.

    Archives

    November 2022
    July 2021
    June 2021
    March 2021
    February 2021
    November 2018
    May 2018
    December 2017
    November 2017
    October 2017
    August 2017
    March 2017
    January 2017
    December 2016
    November 2016
    October 2016
    September 2016
    August 2016
    July 2016
    June 2016
    May 2016
    April 2016
    March 2016
    February 2016
    January 2016
    December 2015
    October 2015
    September 2015
    August 2015
    July 2015
    June 2015
    May 2015
    April 2015
    March 2015
    February 2015
    January 2015
    December 2014
    November 2014
    October 2014
    September 2014
    August 2014
    July 2014
    June 2014
    April 2014
    March 2014
    February 2014
    January 2014
    December 2013
    November 2013
    October 2013
    September 2013
    August 2013
    July 2013

    Categories

    All
    Marginalia
    Wyprodukować Rewolucję

    RSS Feed

Proudly powered by Weebly