Obejrzałem mini serial Netflixa o Naomi Osaka. W przeciwieństwie do mojego Taty, nigdy fanem tenisa nie byłem, nigdy nie grałem i moja znajomość graczy jest z czasów gdy on się tenisem pasjonował: Bjorg, Navratilova, Connors... Dlatego też oglądając serial o Osaka miałem dodatkowy dreszczyk emocji - bo nie wiedziałem co będzie dalej, gdy pokazywano fragmenty jej meczów nie miałem pojęcia czy ona ten mecz wygra czy przegra.
Naomi Osaka przypomina mi bardzo moich studentów i studentki - więc tą notką kontynuuję moje amatorskie i subiektywne refleksje nad Gen Z. Nie dziwię się, że Netflix zrobił o niej serial - jest (właśnie sprawdziłem) druga na świecie, jest pierwszą Japonką tak wysoko w rankingu. Jej ojciec jest z Haiti, mama z Japonii (piszę dla tych co interesują się tenisem tyle co ja). Jest w jej karierze wszystko co potrzeba dobrej historii - niezamożni rodzice, którzy wszystkie swoje nadzieje zainwestowali w dzieci. Treningi po osiem godzin dziennie, na publicznych kortach. W pewnym momencie Osaka mówi, że jej główną motywacją były pieniądze, by jej mama nie musiała pracować i że wybór był taki, że albo zostanie mistrzynią albo rodzina zbankrutuje. Jest w tej opowieści (powiedziana bardzo cichutko) japońska ksenofobia, która wypchnęła rodziców Osaki z Japonii, pojawia się BLM i kwestia reprezentacji.
Ale to nie jest film o wielkich sprawach tego świata, jak przyznaje w pewnym momencie Osaka - tenis nie jest do niczego potrzebny, są na świecie ważniejsze sprawy. To jest opowieść o dziewczynie / młodej kobiecie z Gen Z. Serial jest opowiadany przez Osaka i choć dla starego dziada jak ja są tam lekko krindżowe momenty, jest w jej opowieści niezwykle wzruszająca szczerość i skromność. Kilka razy powtarza ona frazę 'I am a vessel' ('jestem naczyniem'). Naczyniem w które rodzice włożyli pieniądze, czas i nadzieję; naczyniem w które dziesiątki ludzi z jej zespołu wkłada prace, naczyniem by wykorzystać platformę która dała jej sława tenisistki by zrobić coś dobrego. Ta świadomość o byciu autonomicznym podmiotem i równocześnie 'sieciowym podmiotem' jest imponująca. Wzrusza otwartość Osaki gdy mówi o swoich emocjach, emocjach oczywiście zbudowanych częściowo z typowo amerykańskich opowieści o samotnych bohaterach, tej typowo amerykańskiej obsesji jednostkowości; a równocześnie ona tę narrację zmienia, sprawia że jednostka staje się punktem zaczepionym w szerszej sieci. W jej opowieści amerykańska narracja o wyjątkowej jednostce zostaje w subtelny lecz skuteczny sposób unieważniona.
Jest w tej postawie skromność ale jest też świadomość własnej wartości. Nie jest jednak ta wartość budowana przeciwko innym, ale jako 'przyrodzone prawo'. Jak pisałem w poprzedniej notce - Gen Z uważają, że im się należy troska, uwaga, dobre życie. Równocześnie wiedzą, że rządzący tym światem im tego odmawiają, wiedzą że kapitalizm ich marzenia niszczy. Osaka nic o kapitalizmie nie mówi, ale myślę, że w swoich politycznych wyborach nie jest bardzo różna od swojego pokolenia, które w UK w 67% chciałoby żyć w socjalizmie.
Osaka oczywiście może sobie pozwolić na odmowę pracy - co zrobiła kilka razy, na przykład przyłączając się do (jako jedyna tenisistka / tenisista) strajku sportowców w szczycie protestów BLM czy rezygnując z gry w turnieju w Paryżu. Może sobie pozwolić, co nie znaczy, że te wybory nie kosztują ją pieniądze i stres.  Ale właśnie ta odmowa by bez szemrania przyjmować kapitalistyczne i patriarchalne dogmaty za własne, wydaje mi się największą siłą Gen Z. Oni po prostu nie wierzą w kapitalizm, wiedzą że to ściema która pozwala Bezosowi polecieć w kosmos, choć mógłby za te same pieniądze uratować życie setek tysięcy ludzi. Jeśli miliarderzy mogą wybrać swoją zabawę, Gez Z mówi im: f*** ***. To nie tylko kwestia generacyjna, to też kwestia płci - niektórzy mężczyźni godzą się na kapitalizm, jeśli tylko patriarchat pozwoli im poniżać i wykorzystywać kobiety. Przemoc wobec kobiet jest 'rekompensatą' jakiej mężczyźni domagają się za przemoc i poniżenie jakie serwuje im kapitalizm. Więc zmiana jest kobietą, jest osobą niebinarną, jest 'woke' chłopakiem. Patrzę na Naomi Osakę i widzę lepszy świat. Który jest bliżej niż mogłoby się wydawać i który jest lepszy również dla takich starych dziadów jak ja. Osaka jest też i moją bohaterką.

To będzie notka oparta o anekdaty, więc jak ktoś może dorzucić linki / analizy które moją hipotezę obalą lub potwierdzą, będę wdzięczny. Jedyne dane jakie znalazłem, to polityczne inklinacje studentów w UK. Nie udało mi się znaleźć jak studenci w innych krajach (szczególnie Europy) chcą głosować.
W UK, ponad 80% popiera centro-lewicę (ponad 60% popiera Partię Pracy). Jedynie 12% chce głosować na Partię Konserwatywną.
To oczywiście sprowokowało rząd do ataku na 'lewackie uniwersytety', choć akurat poglądy polityczne akademików nie są znane. Istnieje przekonanie, że naukowcy popierają lewicę, ale (znów, nie znalazłem nowych danych) pamiętam, że gdy zaczynałem pracę w UK w 2008, najpopularniejszą partią wśród pracowników brytyjskich uniwersytetów byli Liberałowie, a za nimi byli Zieloni. Poparcie dla Partii Pracy i Konserwatystów było w tamtym czasie podobnie niskie.
I tu jest czas by sformułować moją hipotezę - dlaczego studenci (brytyjscy) popierają zdecydowanie lewicę. Częściowo oczywiście jest to szerszy trend w którym wykształcenie jest związane z odrzuceniem obskuranckich poglądów ale bardziej znaczące jest połączenie trzech czynników: wykształcenia, wieku oraz płci - na lewicę głosują młode, wykształcone kobiety. To jest o tyle ciekawe, że w Polsce wygląda to niemal identycznie. Ale znów - nie wiem czy poglądy polityczne polskich studentów, są takie jak studentów brytyjskich.
Moim zdaniem, powodem dla którego brytyjscy studenci popierają lewicę nie są poglądy ich wykładowców, lecz struktura współczesnego, neoliberalnego brytyjskiego uniwersytetu. Brytyjski uniwersytet jest nastawiony na zaspokojenie potrzeb i oczekiwań studentów. Brytyjscy studenci płacą ponad 9000 funtów rocznie czesnego (to jest pożyczka, nie muszą płacić z góry - w przeciwieństwie do studentów międzynarodowych, którzy zresztą płacą znacznie więcej, często ponad 20,000 funtów rocznie) i uniwersytety mogą funkcjonować tylko dlatego, że uczą studentów. Badania prowadzone przez uczelnie otrzymują oczywiście państwowe dofinansowanie, ale jest ono wysoce niewystarczające. Na moim uniwersytecie najbardziej deficytowymi kierunkami jest fizyka i chemia - mimo tego, że mamy trzech Noblistów z chemii, ostatniego z roku 2016 (no dobra, Fraser Stoddart skończył pracować w Sheffield w 1990, ale wciąż się nim chwalimy). To są po prostu kierunki, które nie są w stanie generować wiedzy bez bardzo drogich laboratoriów. Za te laboratoria płacą studenci zarządzania (ale też np. architektury). Jeśli więc uczelnie brytyjskie muszą robić wszystko, by studenci byli zadowoleni, to poziom opieki i troski jaką studenci otrzymują, jest nieporównywalny z niczym, czego ja doświadczałem jako student w Polsce. Oczywiście zdarza się i mizoginia i rasizm, zdarza się bullying, ale to są wyjątki - norma to ciągła troska by studenci czuli się dobrze, by nie byli zbyt zestresowani, by nie odczuwali zbyt dużo presji. Tak, traktowanie studentów jak 'snowflakes' jest prawdą. Tyle tylko, że to - moim zdaniem - dobrze, że ich się tak traktuje. Jeśli więc młodzi ludzie, doświadczają tyle troski i dawanej im uwagi, ich wejście w zawodowe życie jest szokiem. Nagle nikt się nimi nie przejmuje, nikt o nich nie dba. Mają pracować za słabe pieniądze i nie pyskować. Brytyjska uczelnia chroni studentów przed kapitalizmem, który te uczelnie kształtuje. Tak więc, to nie poglądy wykładowców, lecz materialność struktur troski, dbających o 'wellbeing' klientów powoduje, że przejście z roli konsumenta w rolę pracownika jest dla większości studentów nie do zaakceptowania. To przejście obnaża okrucieństwo systemu kapitalistycznego, okrucieństwo przed którym studenci są chronieni. Wojna z kulturą 'woke', którą próbuje prowadzić brytyjska prawica nie przyniesie więc jej żadnych zysków. Tak długo jak uczelnie w UK będą płatne, będą one produkowały antykapitalistycznych studentów.