864. notatki Brazilijskie (01)

Dwa tygodnie temu napisalem 'powrotna' notke, moze nie musze czekac roku by napisac cos znowu. Jesli chce jeszcze pisac po polsku, to dobrze jest cwiczyc. Oczywiscie, nie musze tego publikowac, ale... kazdy lajeczek to jednak motywacja,. Bez czytelnikow nie bardzo chce mi sie pisac. To oczywiscie troche paradoks, bo kazda kolejna moja ksiazka byla pisana raczej by zniechecic do jej czytania, niz by przynajmniej probowac zbudowac sobie grupe wiernych czytelnikow. No dobrze, ale ta notka nie jest o mnie.

Od trzech lat pracuje z moimi brazylijskimi przyjaciolmi nad projektem dotyczacym przestrzeni religijnych. To troche przypadek - jeszcze w 2018 zrobilem w Sheffield maly projekt, w ktorym chcialem zrozumiec, czy religia wplywa w jakikolwiek sposob na percepepcje przestrzeni, ktore nie sa uznawane za religijne. Zaczelo sie wiec to od pytania - czy jesli do centrum handlowego wejdzie chrzescijanin, buddysta i muzulmanin, to czy wyznawana religia sprawi, ze beda widzieli 'inne' centrum handlowe? Banalne, naiwne pytanie, ale odpowiedzi i opowiesci byly ciekawe. W tym samym roku dostalem malutki grant by zadac podobne pytania w Brazylii. Akademiczki/cy z ktorymi tam pracuje niespecjalnie byli zachwyceni pomyslem, religia byla tematem ktory woleli raczej omijac - szczegolnie ze byl to moment w gdy nowym prezydentem Brazylii zostal skrajnie prawicowy, popierany przez prawie 70% brazylijskich ewangelikow (za chwile wyjasnie kogo dokladnie mam na mysli) Jair Bolsonaro. 
Poniewaz mnie jednak lubia, wiec sie ostatecznie zgodzili/ly. Zaczelismy nie od kosciolow jako takich, ale od mieszkancow nieformalnych osiedli, ktorzy (a glownie ktore) samookreslaly sie jako osoby religijne. Ku mojemu (ale nie moich przyjaciol) zaskoczeniu, wszystkie osoby z ktorym tam rozmawialismy okazaly sie ewangelikami. W Brazylii, kraju ktory jeszcze w lata 70tych ubieglego stulecia byl w 95% katolicki, w nieformalnych osiedlach nie udalo mi sie spotkac ani jednego/ani jednej katoliczki.

Tu pare slow wyjasnienia. Ewangelicy w Brazylii nie sa ta sama grupa co ewangelicy w Polsce czy w USA. W Polsce, na ile sie orientuje, pod tym okreslenie kryja sie glownie 'tradycyjne' koscioly protestanckie, takie jak Luteranie czy Kalwini; w USA pod tym okreslenie rozumiemy raczej fundamentalistow protestanckich, tak zwanych 'nowo narodzonych' chrzescijan. W Brazylii, jest to grupa bardzo szeroka, obejmujaca w zasadzie wszystkich chrzescijan, ktorzy nie sa katolikami. Jednakze, mamy w tym kraju - znow bardzo generalny - podzial na 'tradycyjnych' ewangelikow, wsrod ktorym mamy luteranow, kalwinow czy metodystow, oraz niezwykle szeroka grupe 'innych', glownie zwiazanych z jedna z trzech falii kosciolow Zielonoswiatkowych, lub szerzej tzw. charyzmatycznych. No dobra, widze, ze jestescie troche znudzeni lub/i zgubieni, wiec nie bede tego rozwijal dalej. Wazne jest tylko, bysmy pamietali, ze 'ewangelik' w Brazylii znaczy prawdopodobnie co innego niz w innym kraju - najlepiej przyjac ze jest to, jak napisalem powyzej, chrzescijanin nie bedacy katolikiem.

Niechec moich przyjaciol do zajmowania sie religia brala sie glownie ze, znow, wspomnianych wyzej, bliskich zwiazkow brazylijskich ewangelikow z brazylijska skrajna prawica. Troche by otworzyc i zrownowazyc ewangelikow, w naszej pracy zaczelismy wiec zajmowac sie rowniez religiami tak zwanej 'afrykanskiej matrycy', przede wszystkim Candomble, Umbanda oraz Congado. Nie linkuje polskiej wiki, poniewaz w wiekszosc co tam napisano na temat tych religii to glupoty. Jesli juz, czytajcie angielsko (lub, jeszcze lepiej portugalsko) jezyczna wiki. Kazda z wymienionych religii jest fascynujaca sama w sobie - na przyklad Congado nie jest osobna religia a rodzajem ludowego, czarnego brazylijskiego katolicyzmu. 

To co jednak jest w tych religiach - szczegolnie w Candomble - dla mnie najbardziej interesujace to fakt, ze choc procent wyznawcow  jest malutki (wszystkie religie 'afrykanskiej matrycy' nie wyznaje - oficjalnie - wiecej niz 5% Brazylijczykow) to Candomble jest jedna z najwazniej skladowych brazylijskiej kultury - odniesienia do tej religii mozna znalezc w muzyce popularnej, poezji, literaturze, nie wspominajac juz o karnawale... Mysle, ze nie jest naduzyciem powiedziec, ze nie ma brazylisjkiej kultury bez Candomble. Rownoczesnie, jest to rowniez element dziedzictwa czarnych Brazylijczykow i jako taka, podlego - czesciowej oczywiscie - ochronie wlasnie jako historyczne dziedzictwo.  Na dodatek, przez dlugi czas byla to religia zakazana i przesladowana w Brazylii, 'ukryla' sie wiec w katolicyzmie, i rowniez dzis, czesc wyznawcow Candomble nie widzi problemu by deklarowac sie rownoczesnie jako katolicy oraz wyznawczy Candomble. 

Mysle, ze udalo mi sie wiekszosc czytelnikow smiertelnie znudzic (mozecie sobie wyobrazic co dzieje sie, gdy podczas niezobowiazujacego spotkania towarzyskiego ktos zagadnie mnie czym sie w tej chwili zajmuje...), wiec moze na dzis wystarczy. Za jakis czas dojde do biezacej polityki i powrotu Luli, ale zanim do tego dojdzie, jeszcze troche o religii bedziecie musieli poczytac - jesli oczywsice chcielibyscie czytac dalej. to owszem, Bo najciekawsze dopiero przed nami - na zachete (albo wrecz przeciwnie) pozostawie Was z informacja, ze w Spisie Powszechnym z 2000 na otwarte pytanie 'jaka jest twoja' religia Brazylijczycy udzielili ponad 35 tysiace _roznych_ odpowiedzi. A na koniec piosenka, ktorej sporo sluchalem w zaszlym roku - o owszem, jest zwiazana z ta notka.

​